Μαρξιστική Σκέψη

του Χάρολντ Λάσκι*

Η Ρωσική Επανάσταση στέκει προς τον 20ό αιώνα στην ίδια ιστορική σχέση όπως η Γαλλική Επανάσταση προς το 19o. Κάθε μια προετοιμάστηκε από μακρόχρονη ιδεολογική ανάλυση, στην οποία οι υποστηρικτές εκείνων που κρατούσαν τα ηνία της εξουσίας στάθηκαν ανίκανοι να απαντήσουν στην πρόκληση εκείνων που αρνούνταν το κύρος της λειτουργίας της. Κάθε μια ήταν αποτέλεσμα μιας μακράς εποχής κακής διακυβέρνησης όπου η ανεπάρκεια των κυβερνώντων ήταν σχεδόν πιο εμφανής από την καταπίεση που ασκούσαν.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια περίοδο αντίδρασης στην ιδεολογία της Ρωσικής Επανάστασης, έτσι που η ικανότητά μας να την κρίνουμε από οποιαδήποτε απόσταση υποφέρει από τις έντονες συγκινήσεις που προκάλεσε. Ότι οι ανοησίες και τα λάθη της, ακόμη και εγκλήματα, ήταν τεράστια, κανείς άλλος δεν το αναγνώρισε πιο ελεύθερα από τον κορυφαίο αρχιτέκτονά της, τον Λένιν. Ότι πολλά από αυτά ήταν το αποτέλεσμα της πολιτικής που υιοθετήθηκε από τους εχθρούς της, τους εξωτερικούς όχι λιγότερο από τους εσωτερικούς, είναι, με βάση τις ιστορικές μαρτυρίες, οδυνηρά ξεκάθαρο.
Μπορούμε μόνο να καταλάβουμε τη Ρωσική Επανάσταση στο βαθμό που θα την αναγνωρίσουμε ως το πρώτο στάδιο σε ένα θεμελιώδη μετασχηματισμό των κοινωνικών αρχών του Δυτικού πολιτισμού. Αν τη θεωρήσουμε ως λιγότερο από αυτό θα λαθέψουμε ολοκληρωτικά τη φύση της.
Δεν είναι ασφαλώς, ακόμη και ως πρώτο στάδιο, ένας μετασχηματισμός που επήλθε απότομα, ή που επήλθε μόνο από τους Ρώσους. Με μια έννοια, όλη η κίνηση των ιδεών που αποκαλούμε σύγχρονη ιστορία συνεισέφερε στην εκπλήρωσή της. Δεν θα μπορούσε να είναι αυτό που είναι χωρίς την επιστημονική επανάσταση του 16ου και 17ου αιώνα και δεν θα μπορούσε να είναι αυτό που είναι χωρίς την αποκαλούμενη βιομηχανική επανάσταση του 18ου. Ο Χομπς και ο Λοκ, ο Ρουσσώ και ο Χέγκελ, εκείνη η σοσιαλιστική παράδοση στην οποία ο Μαρξ είναι το πιο επιφανές όνομα, διαμόρφωσαν την αργή επιβεβαίωση των ιδεών και των μεθόδων με τις οποίες πραγματώθηκε. Αλλά ας θυμόμαστε επίσης ότι οι Μπολσεβίκοι ήταν οι κατευθείαν απόγονοι των αποστόλων του γιακοβινισμού και ότι αυτοί δίνουν τα χέρια τους, μέσω των Επιτροπών της Αμερικάνικης Επανάστασης, με τους Προπαγανδιστές του στρατού του Κρόμγουελ.
Η Ρωσική Επανάσταση, παρά την εμφάνισή της σε ένα έθνος πλατιά διασκορπισμένο σε Ασία και Ευρώπη, είναι πάνω από όλα μια ευρωπαϊκή επανάσταση. Συνέβηκε πρώτα στη Ρωσία επειδή η αντίθεση στις κεντρικές αρχές της εκεί ήταν πολύ αδύνατη, μέσα στο φόντο της στρατιωτικής ήττας, ώστε να οργανωθεί μια αντίσταση στις διεκδικήσεις της. Αλλά οι αιτίες από τις οποίες γεννήθηκε επηρεάζουν, έστω και με διαφορετικούς τρόπους, όλο το Δυτικό πολιτισμό, και η ορμή της δεν θα εξαλειφτεί ούτε θα τελειώσει έως ότου αυτές οι αιτίες δεν έχουν αντιμετωπιστεί με θεραπείες ανάλογες προς τη βαθύτητά τους.
Μια μακρά περίοδος κακής διακυβέρνησης· μια ανικανότητα, λόγω αυτής της παράδοσης, να αναγνωριστεί η βασιμότητα της γενικής αγανάκτησης· μια αποφασιστικότητα, συνεπώς, από τη μεριά των κρατούντων να αντιμετωπίζουν την αγανάκτηση με την καταπίεση και όχι με διορθώσεις· μια επιμονή, όταν αποτύχαινε η καταπίεση, να την κάνουν πιο επώδυνη αντί να αναζητούν μια προσαρμογή· η διάλυση της πίστης του κόσμου στην ικανότητα και την καλοπιστία των κυβερνώντων από τη χρεοκοπία και τη διεφθαρμένη βαρβαρότητά τους στην ίδια τη χώρα και τη στρατιωτική ήττα στο εξωτερικό: αυτοί ήταν οι παράγοντες που έστησαν τη σκηνή για τη ρωσική περιπέτεια.
Γιατί οι κυβερνήτες της τσαρικής Ρωσίας ήταν για τόσο καιρό αποξενωμένοι από τους υπηκόους τους, ώστε δεν γνώριζαν τις ανάγκες τους ακόμη και όταν συναντούσαν την έκφρασή τους. Διόλου παράδοξα υπέκυψαν σε ανθρώπους που, όπως ο Λένιν, είχαν τη σοφία να σχεδιάζουν και την επινοητικότητα να ενεργούν, οι οποίοι, επιπρόσθετα, είχαν οικοδομήσει το σχεδιασμό τους πάνω σε μια φιλοσοφική ενόραση της δομής και της λειτουργίας του πολιτισμού του οποίου επρόκειτο να γίνουν οι αφέντες. Το Μπολσεβίκικο Κόμμα θριάμβευσε στην Επανάσταση επειδή, στην περίοδο μιας πρακτικά πλήρους αναρχίας, ήταν το μόνο που ήξερε πώς να αποσπάσει από αυτή την κατεύθυνση και τη σταθερότητα ελέγχου που χρειάζεται μια κυβέρνηση για να είναι κυβέρνηση.
Οι Μπολσεβίκοι ήταν ένα κόμμα σιδερένιας πειθαρχίας, εκπαιδευμένοι από τη μεγαλοφυΐα του Λένιν να παρακολουθούν με προσοχή τις παραμικρές διακυμάνσεις της κοινής γνώμης. Μόνο αυτοί γνώριζαν τι ήθελαν πράγματι οι μάζες. Μόνο αυτοί είχαν τη διορατικότητα να πάνε στις μάζες και να τους προσφέρουν αυτό που ήθελαν. Κέρδισαν την υποστήριξή τους επειδή εννοούσαν πραγματικά, όπως κανένα άλλο κόμμα δεν εννοούσε, την προοπτική για ειρήνη και ψωμί. Αντιμετώπιζαν αντιπάλους διαιρεμένους σε συμφέροντα και χωρίς κατεύθυνση. Ενώ εκείνοι συζητούσαν, αυτοί ήταν ικανοί να δρουν. Κατέλαβαν την εξουσία επειδή μόνο αυτοί, ανάμεσα σε όσους πάλευαν γι’ αυτήν, είχαν μια συνεπή άποψη τόσο για τον τρόπο να την κατακτήσουν όσο και για τους σκοπούς για τους οποίους μπορούσε να χρησιμοποιηθεί.

*Ο Χ. Λάσκι (1893-1950) ήταν αριστερός σοσιαλδημοκράτης πολιτικός και συγγραφέας. Το παρόν αποτελεί αποσπάσματα από το έργο του Σκέψεις πάνω στην Επανάσταση της Εποχής μας (Νέα Υόρκη 1943), σελ. 187-95 της συλλογής.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εποχή, 6/12/2010, http://www.epohi.gr/portal/politismos/book/8470-ΧΑΡΟΛΝΤ-ΛΑΣΚΙ-Η-Ρωσική-Επανάσταση.